نوسازی و بازسازی؛ ضرورت توسعه معادن
شرکت خدمات دریایی psdarya تقدیم میکند:
گروه بنگاهها: در پی ایجاد برخی موانع بر سر راه واردات ماشین آلات معدنی و راهسازی در ماههای اخیر کارشناسان نسبت به عواقب کاهش عرضه این تجهیزات ضروری به بازار هشدار دادند، دولت در ماههای اخیر با هدف حمایت از تولید داخل و رونق بخشی به برخی کارخانههای تولید کننده ماشین آلات در کشور، ورود اقلامی از ماشین آلات را با شرایطی سخت مواجه کرده است. آیا این تصمیم با برنامهریزی اصولی انجام شده، آیا کشور اصولاً در این بخش استراتژی دارد؟ آیا با این اقدام رشد تولید داخلی را در پی دارد؟
اینها سوالاتی است که «دنیای اقتصاد» از کارشناسان، واردکنندگان و تولیدکنندگان پرسیده است. افشین گرجی، مدیر ارشد یک شرکت وارد کننده در پاسخ به این سوال که آیا کشور زمینه ساخت یا نوسازی ماشین آلات معدنی، استراتژی یا برنامه مشخصی دارد، گفت: در زمینه ساخت داخل ماشین آلات استراتژی یکپارچه و مشخصی تاکنون وجود نداشته (یا بهتر بگوییم اگر هم وجود داشته اعلام عمومی نشده) اگر چه اخیراً از سوی ریاست ایمیدرو یک برنامه کلی 3 ساله واردات و احداث خط تولید ماشین آلات سنگین مطرح شده، ولی هنوز جزئیات آن بیان نشده است. بر اساس اسناد بالادستی (افق 1404)، قاعدتاً باید این استراتژی و نقشه راه تبیین و ابلاغ شود. در زمینه نوسازی ناوگان ماشین آلات، بر اساس آمار رسمی منتشر شده، میانگین عمر ماشین آلات در حال کار در معادن کشور 17 سال است که با استانداد 5 ساله بینالمللی فاصله فراوان داشته و باید هر چه سریعتر نوسازی ناوگان انجان گیرد. در این زمینه مطالعات گستردهای توسط اداره زیر ساخت سازمان توسعه و نوسازی معادن کشور انجام شده، ولی به دلیل عدم حمایت دولت، بانکها و کمبود نقدینگی نزد معدن داران، تاکنون هیچ کدام از این طرحها به ثمر نرسیده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا توقف واردات ماشین آلات با برنامه مشخصی است یا نه؟ آیا این امر ممکن است به توسعه تولید در داخل بینجامد، افزود: به طور متوسط در سال به 1700 دستگاه ماشین آلات معدنی نیاز داریم. اگر چه توقف ورود ماشین آلات به نظر در راستای حمایت از تولید داخل صورت پذیرفته، لیکن در عمل تنها معدود کارخانههایی در کشور در حال تولید ماشین آلات سبک راهسازی (و نه معدنی) هستند که آن هم نمیتواند نیاز داخلی کشور را برآورده کند و از طرفی این کارخانهها عموماً قطعات خود را از خارج کشور میآورند و اگر فشار دولت باعث شکل گرفتن خطوط تولید ماشین آلات جدیدشود، عملاً نیاز بازار از واردات ماشین آلات کاسته میشود. و به افزایش واردات قطعات یدکی تبدیل خواهد شد. داخل ماشین آلات وجود ندارد، منع واردات عملاً باعث بالا رفتن قیمت دستگاهها میشود ضررش از سوی مشتریان باید جبران شود که راهکار مناسبی نیست. گرجی گفت: در حال حاضر بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، 5000 معدن فعال در کشور وجود دارد که اگر فرض را بر داشتن 3 دستگاه در هر معدن قرار دهیم، به طور متوسط 15000 دستگاه ماشین آلات معدنی در کشور به صورت تخمینی وجود دارد و میانگین عمر این دستگاهها توسط نایب رئیس خانه معدن، 17 سال اعلام شده است. محمد زندی کریمی، کارشناس حوزه ماشین آلات نیز درباره برنامه کشور برای ساخت یا نوسازی ماشین آلات معدنی گفت: آنچه مشخص است در سالهای گذشته برنامه مدونی در ارتباط با تولید ماشین آلات معدنی در کشور وجود نداشته، ولی به نظر میرسد در ماههای اخیر با مطرح شدن لزوم استفاده از ظرفیت داخل در تولید ماشین آلات معدنی و در راستای حمایت از اقتصاد مقاومتی، موضوع تدوین استراتژی ساخت یا نوسازی ماشین آلات معدنی در داخل در دستور کار قرار داشته باشد.
وی افزود: توقف واردات ماشین آلات با هدف حمایت از تولید ماشین آلات در داخل کشور و در نتیجه آن جلوگیری از خروج بیشتر ارز در اثر واردات صورت گرفته و چنانچه با برنامهریزی و استراتژی بلند مدت همراه باشد، میتواند به توسعه تولید در داخل منجر شود. زندی تعداد ماشین آلات معدنی و متوسط عمر آنها در کشور را نا مشخص اعلام کرد و گفت: عمر متوسط آنها بستگی به برند دستگاهها دارد و بین 10 سال برای برندهای چینی تا 30 سال برای برندهای با کیفیت جهانی متغیر است.
محسن سید صالحی، مدیر عامل یک شرکت فعال در بخش واردات ماشین آلات در پاسخ به این سوال که آیا کشور در زمینه ساخت یا نوسازی ماشین آلات معدنی، استراتژی با برنامه مشخصی دارد، گفت: متاسفانه خیر. مالکان معادن و شرکت های پیمانکاری بزرگ و فعال در این معادن دارای استراتژی نوسازی ماشین آلات هستند، ولی برنامههای آنها به دلایلی طبق استراتژی از پیش تعیین شده اجرایی نمیشود. وی افزود: برخی از این دلایل عبارتند از ابلاغیههای متنوع و بعضاً متناقض دولتی، نحوه تامین و قیمتگذاری ارز تغییرات تعرفهها.
صالحی در پاسخ به این سوال که آیا توقف واردات ماشین آلات با برنامه مشخصی است و آیا ممکن است به توسعه تولید در داخل بینجامد، گفت: با توجه به توضیحات ذکر شده قطعاً توسعه تولید با اختلال بسیار و البته بدون استراتژی و انسجام لازم صورت میپذیرد و بیشترین آسیب را به بازار صادراتی کشور وارد میکند. وی درباره عمر و تعداد ماشین آلات معدنی کشور گفت: یکی از سیاه چالههای برنامهریزی کشور نداشتن یا نبودن آمارهای قابل اطمینان است؛ ولی با توجه به اطلاعات ما از بازدیدها میتوان تخمین زد که عمر متوسط ماشین آلات معدنی فعال در کشور حدود 20 سال است که عملاً 10 سال بیشتر از استانداردهای قابل قبول جهانی است.
این فعال بازار ماشین آلات معدنی گفت: تجهیزات این بخش به چند گروه مهم تقسیمبندی میشوند، دامپتراک ها یا کامیونهای معدنی بزرگ با ظرفیت 60 تن به بالا که کمتر از 1200 دستگاه فعال در معادن متوسط و بزرگ وجود دارند و متوسط عمر این دستگاهها از سایر ماشین آلات معدنی بهتر و حدود 15 سال است. ماشین آلات بارگیری شامل انواع بیلها و شاولها سنگین در انواع هیدرولیکی و برقی با ظرفیت بارگیری 10 تن به بالا حدود 300 دستگاه فعال تخمین زده میشود که متاسفانه عمر متوسط آنها بیش از 20 سال است. انواع سنگ شکنها و انتقال دهندهها که باز عمر متوسط نسبتاً بالایی دارند. ماشین آلات حفاری و چال زنی در سایز متوسط و بزرگ که تعداد فعال آن بیشتر از یکصد دستگاه بر آورد نمیشود و داارای عمر متوسط 20 سال و همچنین ماشین آلات جنبی شامل بلدوزرها و لودرهای سنگین معدنی، آب پاشها، ماشین های حمل مواد ناریه و… که اینها نیز عمدتاً عمر متوسط بالایی دارند. یک تولید کننده نیز که مایل به اعلام نام خود نبود در پاسخ به سوالات پیشتر گفته شده، اظهار کرد: با وجود آنکه ایران با دارا بودن 47 میلیارد تن ذخایر معدنی جزو 10 کشور برتر دنیا در این حوزه محسوب میشود همچنان از این پتانسیل بالا استفاده نکرده است. حال آنکه تحقق برنامههای توسعه کشور در بخش معادن، فرصت بزرگی را برای تجهیز و ارتقای صنعت ماشین آلات معدنی فراهم خواهد کرد. لیکن درجه مکانیزاسیون در معادن بسیار پایین است و در دهه گذشته توجه و تمرکزی در حوزه ساخت و نوسازی ماشین آلات نبوده است. سابقه تاریخی تولید و نوسازی ماشین آلات معدنی و راهسازی بیانگر آن است که برنامههای توسعهای در این بخش همواره از اولویتهای توسعه در قبل و بعد از انقلاب اسلامی بوده است.
وی افزود: ما امکان تولید بخشی از ماشین آلات را در یک تیپ قدرت (اسب بخار) و تناژ مشخص در داخل کشور داریم؛ اما توان تولید ماشین آلات سنگینتر و با قدرت بالاتر را که عمدتاً در معادن مورد استفاده است، نداریم و از این روی نیاز کشور از محل تولید داخل تامین نخواهد شد. با توجه به ضرورت نوسازی تجهیزات تخصصی در بخش معادن، برنامهای مدون وجود ندارد که آن بخش از ماشین آلات و تجهیزات معدنی که توان تولید آنها را در داخل کشور نداریم، با هماهنگی و همکاری شرکتهای بینالمللی در برنامه تولید قرار دهیم. از طرفی تامین منابع مالی برای واردات ماشین آلات معدنی از برندهای معتبر دنیا و تکنولوژی به روز این تجهیزات مستلزم تخصیص منابع با حجم بسیار زیاد از سوی دولت است. وی افزود: تعداد ماشین آلات معدنی در این مقطع حدود 4000 دستگاه برآورد می شود و بنا بر تخمین متولیان معادن، نیاز کشور برای نوسازی تجهیزات، 3000 دستگاه است، طول عمر استاندارد این تجهیزات، حداقل 10 سال است و لیکن با توجه به اینکه حدود 60 درصد از هزینه ثابت سرمایهگذاری در بخش معدن مربوط به خرید ماشین آلات معدنی است، عمر کاری دستگاههای معدنی را در کشور به 20 سال رسانده است.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد/ شماره 4218