سهم فولاد از حمل و نقل در 1404
شرکت خدمات دریایی psdarya تقدیم می‌کند:
دنیای اقتصاد: گروه مطالعات اقتصادی شرکت فولاد تکنیک در گزارشی وضعیت حمل و نقل کشور با تمرکز بر صنعت فولاد کشور را بررسی کرده است. ارزیابی‌ها حاکی از این است که یکی از نکات اساسی در توسعه هر بخش از اقتصاد کشور، داشتن برنامه راهبردی مشخص در جهت نیل به اهداف تعیین شده است. بررسی‌های انجام شده در عملکرد بخش حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی حاکی از آن است که هنوز برنامه راهبردی مدون و مشخصی که بتواند نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها را به درستی شناسایی کرده و راهکارهای مشخص قابل پیگیری ارائه کرده باشد، وجود ندارد. هرچند به منظور تهیه نقشه راه برای توسعه متوازن و هدفمند زیرساخت‌های حمل و نقل کشور، به تازگی مطالعات طرح جامع حمل و نقل کشور مصوب سال 1395 صورت پذیرفته است ولی تفوق اصلی در طرح مذکور نگاه پروژه‌ای است که البته نیاز جدی با دیدگاه حمل و نقل ترکیبی در به روز رسانی آن احساس می‌شود.
در ایران تاکنون منبع اصلی تامین پروژه‌های مالی پروژه‌های حمل و نقل از محل بودجه سنواتی و استفاده از قراردادهای مشارکت عمومی- خصوصی به دلیل نبود بسترها و ساختارهای مورد نیاز برای فعالیت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی بسیار ناچیز و طی دوره 1990 تا 2016 فقط در یک حوزه بندر و به میزان 235 میلیون دلار بوده است. در عین حال ضرورت وجود ساختار حقوقی و قانونی مناسب برای اجرای پروژه‌هایی از این دست در حوزه حمل ونقل و کاملا احساس می‌شود، چرا که ساختار موجود اغلب برای رویه‌های سنتی و مرسوم کارآیی دارد.
- حمل و نقل جاده‌ای، ریلی و دریایی
امکانات وزیر ساخت‌های مهم در حمل و نقل جاده‌ای عبارتند از: آزادراه‌ها، بزرگراه‌ها، راه‌های اصلی، راه‌های فرعی، راه روستایی آسفالت، راه روستایی شوسه، پایانه‌های باربری، پایانه‌های مسافربری، پایانه‌های مرزی(باری و مسافربری) و مجتمع‌های خدماتی، رفاهی.
طول آزادراه‌های کشور در سال 1392 معادل 2185 کیلومتر بوده که در سال 1392 به 2203 کیلومتر و در سال 1393 به 2401 کیلومتر افزایش یافته، اما در سال‌های 1394 و 1395 افزایش چندانی نداشته است. به این ترتیب در طول دوره چهارساله دولت یازدهم طول آزادراه‌های کشور 216 کیلومتر افزایش پیدا کرده و رشد متوسط سالانه معادل 3/2 درصد داشته است. طول بزرگراه‌های کشور در سال پایه 1391 معادل 12969 کیلومتر بوده که در سال‌های 1392 تا سال 1395 به ترتیب به 14155، 14488، 15462 و 16627 کیلومتر رسیده است؛ به طوری که می‌بینیم طول بزرگراه‌های کشور در دوره چهارساله با مجموع 3658 کیلومتر، رشد متوسط سالانه‌ای معادل 6/4 درصد را به خود اختصاص داده است. تعداد ناوگان جاده‌ای حمل کالا در سال 1391 به 378 هزار دستگاه رسیده است. در سال 1393 معادل 28 هزار دستگاه به ناوگان باری اضافه شده و به 423 هزار دستگاه رسیده است. اما در سال 1394، کاهشی معادل 70 هزار دستگاه را شاهد هستیم. سپس با افزایش 7 هزار دستگاه در سال 1395 به تعداد 360 هزار دستگاه رسیده است. به این ترتیب در طول دوره چهارساله یعنی از ابتدای سال 1391 تا انتهای سال 1395، ناوگان باری کشور نه تنها افزایش نداشته است، بلکه در مجموع با کاهش 18 هزار دستگاه مواجه بوده و رشد منفی داشته است. به عبارت دیگر در این مدت زمانی تعداد ناوگان باری به طور متوسط سالانه 1/2 درصد کاهش پیدا کرده است. متوسط عمر ناوگان باری کشور از دیگر شاخص‌هایی است که در ارزیابی عملکرد به آن توجه می‌شود. این شاخص بر خلاف پیش‌بینی‌های وزارت راه طی دوره مورد بررسی به جای کاهش، افزایش داشته است؛ به طوری که متوسط عمر ناوگان باری طبق آمار رسمی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کشور در سال 1391 معادل 15/9 سال بوده که در پایان سال 1395 به 16/4 سال تغییر یافته است. به طوری که مشاهده می‌شود این روند دچار تغییر نوسان بوده و در مجموع طی دوره چهارساله از 15/9 سال به 16/4 سال افزایش یافته و رشد متوسط سالانه 0/8 درصد را به همراه داشته است. در بین شاخص‌های ارزیابی از جنبه بهره‌برداری سه شاخص مهم یعنی میزان کل جابه‌جایی بار، تعداد کل جابه‌جایی مسافر و میزان کل ترانزیت کالا مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته است. میزان کل کالای جابه‌جا شده طبق آمار موجود در طول دوره چهارساله از 611 میلیون تن به 547 میلیون تن کاهش یافته است. به عبارت دیگر، با کاهش 64 میلیون تن طی دوره دارای رشد متوسط سالانه منفی 2/7 درصد بوده است. تعداد کل مسافر جابه‌جا شده در سطح کشور نیز طی دوره مورد بررسی همواره روند کاهش پیدا کرده است. روند کاهشی این تعداد با نرخ متوسط سالانه منفی 10/1 درصد اتفاق افتاده است. سومین شاخص مورد بررسی در حیطه بهره‌برداری، میزان کل ترانزیت کالا از طریق جاده است که در دو سال پایانی روند نزولی را طی کرده است، به طوری که در مجموع طی دوره چهارساله 1392 تا 1395 کل ترانزیت کالای جاده‌ای با نرخ رشد متوسط سالانه منفی 7/5 درصد از 10/7 میلیون تن در ابتدای سال 1392 به 7/8 میلیون تن در پایان سال 1395 کاهش پیدا کرده است. وضعیت حمل و نقل مواد معدنی و محصولات فولادی تا پایان سال 1395 حدود 66 میلیون تن بوده است. براساس نرخ رشد متوسط سال‌های 1390 تا 1395 پیش‌بینی تناژ 85 میلیون تنی برای جابه‌جایی مواد معدنی و محصولات فولادی در سال افق 1404 برآورد می‌شود. براساس نرخ رشد آماری سال‌های گذشته طول جاده‌های کشور به میزان 104402 کیلومتر برآورد می‌شود که 18236 کیلومتر توسعه را نشان می‌دهد. با تحقق برنامه‌های توسعه آتی در زمینه شبکه ریلی برای دستیابی به حمل و نقل فولاد در چشم‌انداز 1404 (به میزان 55 میلیون تن) طول شبکه ریلی کشور به 25 هزار کیلومتر(سند چشم‌انداز) برآورد می‌شود که 12 هزار کیلومتر توسعه را نشان می‌دهد. از این مقدار توسعه سهم فولاد عبارت است از مجموع طول خطوط توسعه تا پایان سال 1404 به میزان 1795 کیلومتر، مجموع خطوط دوم جدید احداث شونده تا پایان سال 1404 به میزان 1350 کیلومتر و مجموع طول خطوط تراک‌بندی به میزان 540 کیلومتر برآورد می‌شود. قابل توجه است با این سرعت رشد ناچیز در حدود 300 کیلومتر در سال برای احداث خطوط راه‌آهن نمی‌توان به اهداف سند چشم‌انداز دست پیدا کرد.
حمل و نقل دریایی نقشی غیرقابل جایگزین در تجارت خارجی به ویژه فراقاره‌ای کشورها دارد و به عنوان ایمن‌ترین و باصرفه‌ترین شیوه حمل و نقل انبوده کالا نسبت به سایر شیوه‌های حمل و نقل، از جایگاهی کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها برخوردار است. در حال حاضر بیش از 90 درصد حمل و نقل بین‌المللی کالا از طریق دریا به انجام می‌رسد. در ایران، جابه‌جایی انبوه کالا از بنادر و اسکله‌های بازرگانی بالغ بر 76 درصد از تناژ صادرات و واردات کشور طی سال 1395 را به خود اختصاص داده است. کل تناژ ناوگان حمل و نقل دریایی کشور حدود 22 میلیون تن است. در حال حاضر میزان تخلیه و بارگیری کل بنادر کشور تا پایان سال 1395 معادل 145 میلیون تن بوده است.
براساس مطالعات انجام شده، با هدف مطالعات توسعه فیزیکی و غیرفیزیکی بنادر، ظرفیت نهایی کلیه بنادر در سال 1404 شمسی 210 میلیون تن دیده شده است.
جمع بندی
از بررسی شاخص‌های مورد اشاره چنین برمی‌آید که در حمل و نقل جاده‌ای طی دوره چهارساله 1391 تا 1395 گرچه زیرساخت‌ها بهبود پیدا کرده است، اما ناوگان چه از نظر تعداد و چه از نظر طول عمر اوضاع مناسب ندارد، به طوری که تعداد ناوگان کاهش یافته و در اجرای برنامه کاهش سن ناوگان هم توفیقی حاصل نشده است. از طرفی بهره‌برداری از شبکه حمل و نقل جاده‌ای نیز هم از نظر مسافر و هم از نظر حمل بار کاهش داشته است، ضمن اینکه ترانزیت جاده‌ای هم کاهش چشمگیر حدود 27 درصد پیدا کرده است.
صنعت فولاد در سال‌های اخیر رشد مناسبی را در کشورمان داشته است. تولید کنونی فولاد در کشور در سال 1395 حدودا 18/51 میلیون تن در سال است. با استفاده از مدل برنامه‌ریزی خطی، میزان تولید محصولات فولادی کشور در سال 1404 در حدود 55 میلیون تن پیش‌بینی می‌شود که جهت تأمین مواد اولیه برای تولید این محصولات، به طور تقریبی جابه‌جایی جاده‌ای و ریلی حدود 190 میلیون تن مواد خام در کشور در پایان برنامه چشم‌انداز نیاز است.
با تحقق برنامه‌های توسعه در جاده‌های ارتباطی و شبکه ریلی جهت امکان‌پذیری حمل و نقل فولاد در چشم‌انداز 1404، لازم است برای جاده‌های ترانزیتی کشور به میزان 85 میلیون تن و شبکه ریلی کشور به میزان 105 میلیون تن ظرفیت‌سازی شود. در برآورد میزان توسعه شبکه حمل و نقل دریایی، با توجه به موازنه در کل زنجیره برای رسیدن به تولید فولاد به میزان 55 میلیون تن(مطابق سند چشم‌انداز)، میزان 50-35 میلیون تن جهت توسعه بنادر تجاری و تجهیز بنادر به منظور استفاده از تمام ظرفیت آن پیش‌بینی می‌شود.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد/ شماره 4210