خدمات دریایی ؛نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت بحران
شرکت خدمات دریایی psdarya تقدیم می‌کند:
با توجه به رشد روزافزون بحران‌های طبیعی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که ناشی از مسایل جوری و زیست محیطی با چالش‌های سیاسی دولت‌ها و بحران‌های مالی جهانی است و از سوی دیگر رشد روز افزون امکانات و سرمایه‌هایانسانی، می‌طلبد که برای مدیریت بحران‌ها و حفظ سرمایه‌های انسانی و اجتماعی از روش‌های نوین مدیریت بهره‌مند شویم. فرآیند برنامه‌ریزی مدیریت بحران و نقش فناوری اطلاعات در آن:
1- ایجاد هماهنگی و یکپارچه‌سازی تمامی سازمان‌ها و نهادهایی که به نحوی از انحا در اجرای مدیریت بحران نقش خواهند داشت.
2-جمع‌آوری، سازماندهی و تحلیل اطلاعات در مورد سوابق کامل بحران‌های قبلی، تحلیل و ارزیابی بحران‌ها، تجربیات کسب شده بررسی و ریسک‌های احتمال و شیوه‌های مبارزاتی احتمالی، مطالعه شرایط از هر نظر، که ستاد مبارزه با بحران باید اطلاعات خود را در قالب سیستم‌های اطلاعاتی منسجم به شکل بانک‌های اطلاعاتی یکپارچه و شبکه‌ای سازماندهی و ذخیره‌سازی کند.
در مورد بحران‌هایی که احتمال وقوع آنها زیاد است، ستاد مبارزه با بحران موظف است با استفاده از GIS,GPS,ES و OIS همه نشانه‌ها و علایم اولیه بحران‌ها را شناسایی، ارزیابی و تجزیه تحلیل کند.
3-تعیین و تدوین خط مشی‌ها، استراتژی‌ها، برنامه‌ها و طرح‌های جامع مدیریت بحران
4-سازماندهی و توزیع منابع انسانی و مادی.
فرآیند مهار بحران و بازگشت به وضعیت عادی:
1.کنترل و نظارت عملیات:
با استفاده از ICT و سیستم‌های هم‌اندیشی از راه دور (Teleconferen cing) می‌توان از هر نقطه‌ای بحران را مدیریت و کنترل کرده و در هر لحظه‌ای تصمیمات جدیدی را اتخاذ کرد.
2.پیشگیری از سوء‌استفاده‌های قانونی:
می‌توان با استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی اسناد اداری (DIS) و GIS جلوی این معضل را گرفت.
3.امداد و نجات.
می‌توان با استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی پیشرفته چون TPS ها همه اطلاعات پشتیبانی از مهار بحران را ذخیره و تجزیه و تحلیل کرده و به عنوان چراغ راهنمای امداد رسانی و نجات مورد استفاده قرار داد.
مولفه‌های سیستم‌های سامانه تصمیم‌گیری مدیریت بحران:
1.زیرساخت ارتباطی مانند ماهواره‌ها، شبکه‌های اختصاصی مجازی و…
2.پایگاه داده یا سامانه مدیریت پایگاه داده (DBMS)
3.سامانه جمع‌آوری و نمایش اطلاعات مانند تلفن‌های همراه رایانه‌های جیبی و شخصی
4.سامانه پردازش و یکسان سازی مانند تکنولوژی XML
- معرفی نرم‌افزارهای سیستم‌های مدیریت بحران
1.نرم‌افزار SAHANA
این نرم‌افزاار از جمله نرم‌افزارهایی است که به طور رایگان در اختیار قرار دارند و همه نه تنها می‌توانند از آن استفاده کرده بلکه می توانند آن را توسعه داده و بهبود بخشند. این نرم‌افزار تحت وب طراحی شده است و هدف آن ارایه امکانات اطلاعاتی به مدیران بحران در سطوح و فعالیت‌های مختلف است تا به کمک آن بتوان بخشی از مسایل مربوط به ناهماهنگی‌های که در هنگام بحران وجود دارد، حل کرد.
مهم‌ترین مواردی که در این نرم‌افزار سیستم اطلاعاتی می‌تون یافت، عبارتند از، مدیریت مفقودان، مجروحان، آسیب‌دیدگان، افراد داوطلب، اسکان‌های موقت، کمک‌های مردمی و مانند آنها.
این نرم‌افزار تاکنون در بحران‌های زیر مورد استفاده قرارگرفته است.
-سونامی در سریلانکا در سال 2005
-زلزله پاکستان در سال 2005
-زمین‌لرزه سال 2006 در فلیپین
-زلزله جاوا در اندونزی در سال 2006
این نرم‌افزار را می‌توان به صورت رایگان از سایت زیر دریافت کرد: http:/WWW. Sahana. IKinode/11
2.نرم‌افزار E-team
ساختار این نرم‌افزار بر مبنای فازهای چهارگانه مدیریت بحران است و امکان مدیریت و برنامه ریزی همه فازها را فراهم می‌کند.
-پیش از وقوع بحران: برنامه‌های آمادگی و پیشگیری و تنظیم اطلاعات و تمرین ها.
-هنگام وقوع بحران: مقابله و مدیریت از نظر آگاهی از شرایط موجود، دسترسی و جمع‌آوری اطلاعات کلیدی، ارزیابی خسارات و تلفات، اطلاع‌رسانی و فراخوانی نیروهای انسانی مورد نیاز:
-بازسازی
-بازگشت به حالت عادی
ابزارهای موجود این نرم‌افزارک گزارش و ردگیری سوانح، گزارش وضعیت لحظه به لحظه سانحه، مرکز اطلاع‌رسانی و مخابرات، مدیریت منابع و امکانات، برنامه‌ریزی، گزارش‌گیری در مورد زیرساخت‌های حیاتی، مدیریت نیروی انسانی، جمع‌آوری و توزیع اطلاعات حساس، مدیریت بازسازی.
این نرم‌افزار تاکنون در بحران‌های زیر مورد استفاده قرار گرفته است:
-واقعه 11 سپتامبر در نیویورک
-توفان‌های چارلی، ایوان، فرنسیس، سونامی در آسیا، خاموشی تابستان 2003، آتش‌سوزی جنگل‌ها در آریزونای آمریکا.
برای اطلاعات بیشتر در مورد این نرم‌افزار به سایت زیر مراجعه کنید:
http:/WWW. Eteam. Com/index. Htmi
- بازی‌های رایانه‌ای مرتبط با مدیریت بحران
دفتر استراتژی بین‌المللی کاهش خطرات طبیعی بححران‌های سازمان ملل (ISNDR)بازی کامپیوتری را طراحی و در اینترنت قرار داده است که علاقه‌مندان می‌توانند آن را به صورت آنلاین بازی کرده و در عین حال که تفریح می‌کنند، با خطرات و همچنین نحوه مدیریت آنها نیز آشنا شوند.
این بازی مبتنی بر سناریوهای مختلف است که هر کام از آنها 10 تا 20 دقیقه طول می‌کشد. گروه هدف این بازی بچه‌های بین 9 تا 16 سال است. ولی هرکس می‌تواند از آن بهره ببرد. این بازی به بچه ها نحوه ساختن روستاها و شهرهای مقاوم در برابر انواع مخاطرات طبیعی مانند سیل، زلزله، سونامی و غیره را یاد می‌دهد. شما می‌توانید به این بازی از طریق سایت www.stopdisastergame.org دسترسی پیدا کنید. مطالب فوق از مجله اینترنتی مدیریت بحران و سوانح برداشته شده شده و آدرس آن در ذیل می‌آید:
-http:/www.disasterman.blogfa.com/post 30.aspx
http:/mojepishro.net
- جمع‌بندی و پیشنهادها
با توجه به مطالب فوق، ملاحظه شد که سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی به چه میزان می‌توانند در همه مراحل فرآیند مدیریت بحران نقش سازنده ایفا کنند بر این اساس پیشنهاد می‌شود دست‌اندرکاران مدیریت بحران کشور، به خصوص وزارت کشور و سازمان مدیریت بحرا کشور و استاندار‌ها نسبت به موارد ذیل اقدام کنند.
1.توسعه زیرساخت‌های ارتباطی استان‌ها به روش های گوناگون و متنوع اعم از ماهواره‌ها، فیبر نوری و فرکانس‌های رادیویی.
2.تهیه سیستم‌ها و بانک‌های اطلاعاتی جامع، یکپارچه، بهنگام و دقیق از همه موارد و مسایل با ستاد مدیریت بحران استان‌ها و کشور.
3.راه‌اندازی مراکز امن داده در چند منطقه از کشور و نگهداری اطلاعات مهم مردم استان‌های کشور در این مراکز به صورت دیجیتالی.
4.ایجاد اتاق مدیریت بحران به صورت کاملاً مکانیزه و امن و چند رسانه‌ای با امکانات ارتباطی مختلف در استان‌ها.
5.تهیه و تولید نرم‌افزارهای کاربردی مرتبط با سیستم مدیریت بحران که در قبل به آن اشاره شد.
6.تدوین دوره‌های آموزش عمومی و تخصصی ویژه اعضای ستاد مدیریت بحران استان‌ها، دستگاه‌های اجرایی مرتبط و اقشار مختلف مردم برای استفاده از نرم‌افزار‌ها، سخت‌افزارهای آموزشی مرتبط.
7.تهیه و تولید بازی‌های رایانه‌ای مرتبط با بحران‌های مختلف به شکل بومی شده و در سطوح متفاوت و در اختیار گذاشتن آنها در میان دانش‌آموزان، دانشجویان، مدیران و…..
8.تهیه نرم‌افزارهای شبیه‌سازی بحران‌ها و انجام مانورهای مرتبط با آنها برای آمادگی مبارزه با بحران.
9.تهیه چک لیست‌های جامع و دقیق و منطبق بر استانداردهای جهانی برای فازهای چهارگانه بحران
10.سازماندهی نیروی انسای و امکانات به صورت چند لایه‌ای و شناور برای سناریوهای مختلف مدیریت بحران
11.تهیه نقشه‌ها و عکس‌های دقیق مکانی و به روزرسانی مستمر آنها در همه نقاط شهری و روستایی کشور
12.تدوین طرح جامع مدیریت بحران کشور و به روزرسانی سالانه آن
13.تهیه و تدوین پیش‌نویس پیام‌های مهم مدیریت بحران و چارچوب‌های اطلاع‌رسانی آنها در سایت‌ها و رسانه‌های از قبل تهیه شده و اقدام اتوماتیک آن در زمان‌های خاص مراحل مدیریت بحران
14.راه‌اندازی یک پایگاه اطلاع‌رسانی متمرکز، بهنگام و جامع برای اطلاع‌رسانی و مدیریت بحران با سطوح دسترسی‌های مختلف به عنوان درگاه یا پورتال مدیریت بحران
منابع و ماخذ
1.پارسائیان، علی(مترجم) مدیریت بحران (در بخش‌های خصوصی و دولتی) انتشارات ترمه؛ 1383
2.طوسی، محمدرضا، مدیریت بحران و ایمن‌سازی صنایع و معادن
3.مجله اینترنتی مدیریت بحران و سوانح به آدرس: http://disasterman.blogfa.com
4.نقش اطلاعات در مدیریت بحران ؛ پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور با آدرس:
http://www.ngdir.ir/Geoportalinfo/psubjectinfoDatailasp?PID=39&index=14
5.تدبیر، ماهنامه علمی و آموزشی، شماره 142، بحران و مدیریت بحران
6.W.Timothy Coombs, Crisis Management and Communications,2007, http://www.institutor.org
7.محمودی، سید محمد، نقش سیستم های اطلاعاتی در مدیران بحران، مجله فرهنگ مدیریت، شماره4، سال 1382
8.آزاده دل، رمضانعلی و همکاران؛ پیاده‌سازی اتاق وضعیت بحران بومی مبتنی بر چارجوب معماری سازمانی C4ISR؛ دانشگاه صنعتی مالک اشتر
9.سعیدی، علیرضا؛ مدیریت بحران با استفاده از سیستم مدیریت شناور؛ سایت موج پیشرو
منبع: روزنامه عصر ارتباط